მიქაელ არამიანცი - მილიონერი, რომელიც უკიდურეს სი­ღა­რი­ბე­ში გარ­და­იც­ვა­ლა

არამიანცის პირველი მილიონი

სოფელ კეატუკის მამასახლისის ვაჟი მიქაელ არამიანცი 1843 წლის 4 მაისს, ყარაბაღში დაიბადა. ბავშვობიდან მეცნიერება აინტერესებდა, თუმცა ვაჭრობის ნიჭი გამოავლინა და, რადგანაც ოჯახს ფინანსური მხარდაჭერა სჭირდებოდა, 15 წლის ასაკში ცნობილ ვაჭართან თანაშემწის პოზიციაზე დაინიშნა. ვაჭარი თარუმანიანის საქმიანობა, როგორც ყარაბაღში, ასევე საზღვარგარეთაც ვრცელდებოდა. არამიანცი მალე თავრიზში ფირმის წარმომადგენელი გახდა, 4 წელიწადში საწყისი კაპიტალიც დააგროვა და საცხოვრებლად საოცნებო ქალაქ თბილისში გადავიდა.

28 წლის იყო, როდესაც პირველი მილიონი იშოვა. არამიანცის კომერციული საქმიანობა მრავალფეროვან დარგებს მოიცავდა: ნავთობის სფეროში მოღვაწეობის გარდა, ქსოვილებით ვაჭრობით იყო დაკავებული და მარსელში, თავრიზში და თეირანში შაქრის ტრანზიტს აწარმოებდა. თბილისში ცნო­ბი­ლი კო­მერ­სან­ტის შოლ­კო­ი­ან­ცის ქა­ლიშ­ვი­ლი, 18 წლის ეღსაპეტა შეუყვარდა და ცოლად შეირთო, რომელთანაც 6 შვილი ეყოლა.

ფოტოზე: მიქაელ არამიანცი შვილებთან ერთად

ახალდაქორწინებული ახალგაზრდა ბიზნესმენი მალე, ოჯახთან ერთად, ბაქოში გადავიდა და 1884 წელს, იქაურ ცნო­ბილ კო­მერ­სანტ ალექ­სან­დ­რე მან­თა­შოვ­თან ერ­თად, ნავთობის კომპანია დააარსა, რომლის 25 %-იანი წილის მფლობელიც გახდა.

ნავთობის ბიზნესში მოღვაწეობა ადვილი არ იყო: ბაქოში ამ მიმართულებით როტშილდები და ნობელები უკვე დამკვიდრებულები იყვნენ. არამიანცმა, საოცარი კომერციული ალღოსა და თავდაუზოგავი შრომის შედეგად, აფ­შე­რო­ნის ნა­ხე­ვარ­კუნ­ძულ­ზე ნავ­თო­ბით მდი­და­რი 1.09 ჰექ­ტარი მი­წის ფარ­თო­ბი, ნავ­თო­ბის ქარ­ხა­ნა, სა­ქა­ჩი სად­გუ­რე­ბი, სპე­ცი­ა­ლუ­რად მოწყო­ბი­ლი ნავ­მი­სად­გო­მი და უამ­რა­ვი სა­ხე­ლოს­ნო შეიძინა; არა­მი­ან­ცის ფირ­მის წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბები სმირ­ნა­ში, სა­ლო­ნიკ­ში, კონ­ს­ტან­ტი­ნო­პოლ­ში, ალექ­სან­დ­რი­ა­ში, კა­ი­რო­ში, პორტ-სა­იდ­ში, მარ­სელ­ში, ლონ­დონ­ში, ბომ­ბე­ი­ში და შან­ხა­ი­ში გაიხსნა. მასვე ეკუთვნის ბაქო-ბათუმის ნავთობსადენის პროექტის იდეაც.

ბაქოში 14-წლიანი ცხოვრების შემდეგ, ერთ დღეს, შეიტყო, რომ მეგობარს და ბიზნესპარტნიორ მანთაშოვს კომპანიის აქციების ჩუმად შესყიდვა დაუწყია. მუდმივად თბილისში დაბრუნების შესახებ ესაუბრებოდა, რის გამოც, ხშირად კამათიც ჰქონდათ.

ცოლების ღალატი

საბოლოო ჯამში, არამიანცმა ბაქოში არსებული ბიზნესის აქციები გაყიდა და საცხოვრებლად თბილისში დაბრუნდა, თუმცა, მისი ცხოვრება არც მას შემდეგ დაწყნარებულა: ჩამოსვლიდან სულ ცოტა ხანში გაარკვია, რომ ცოლის ღალატის შესახებ არსებული მრავალწლიანი ეჭვი სიმართლეს შეესაბამებოდა: შემთხვევით საყვარელთან მიმოწერას გადააწყდა. ღალატით იმედგაცრუებული, ეღსაპეტას 8-წლიანი სასამართლო დავის შემდეგ ოფიციალურად გაეყარა.

მალე ულამაზესი, ცნობილი თბილისელი ქალბატონი ევგენია შხიანცი გაიცნო. ოფიციალურად არ უქორწინიათ, თუმცა საზოგადოებაში როგორც მეუღლეს, ისე წარადგენდა, ქალაქის ცენტრში 3-სართულიანი სახლი აუშენა და ეზოს მოსართავად, პარიზში, სპეციალურად ბრინჯაოსგან დამზადებული ირმების სკულპტურა შეუკვეთა. ეს ურთიერთობაც უიღბლო აღმოჩნდა: ევგენია სხვა მამაკაცთან ერთად გაიქცა. განსაკუთრებულად რთული იყო მეორე იმედგაცრუებაც.

საინტერესოა ფაქტი, რომ გარკვეული დროის შემდეგ ევგენია დაუბრუნდა, თუმცა უკვე მძიმედ იყო დაავადებული. არამიანცმა შეყვარებულს აპატია და სიკვდილამდე პატრონობდა.

1907 წელს, გამოსასყიდის მიზნით, ყაჩაღებმა მისი ვაჟი სოღომანი გაიტაცეს, 1908 წელს მეორე ვაჟი ოვანესი მძიმე ავადმყოფობით გარდაეცვალა. 1919 წელს თავად არამიანცის ბნელით მოცული გატაცება მოხდა, რომლის დეტალები სამუდამოდ გაურკვეველი დარჩა.

არამიანცის სასტუმროები

პირად ცხოვრებაში არსებული ტრაგედიების მიუხედავად, ბიზნესმენი არ ჩერდებოდა. თბილისში უძრავ ქონებაზე ფოკუსირდა: შეიძინა სახლები, მიწის ნაკვეთები, მამულები, კოტეჯები.

მის მფლობელობაში იყო ახტალას (ქალაქი სომხეთში, ლორეს სიახლოვეს) და კისლავოდსკში მდებარე სასტუმრო კომპლექსები.

მე-20 საუკუნის დასაწყისში გოლოვინის პროსპექტზე (ახლანდელი რუსთაველის გამზირი) სასტუმრო „მაჟესტიკის“ (ახლანდელი „თბილისი მარიოტი“) მშენებლობა დაიწყო. სასტუმროს აშენება მაშინდელ ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ არქიტექტორ გაბო ტერმიქელოვს ჩააბარა და პროექტზე სამუშაოდ ევროპაში გაუშვა. ტერმიქელოვის ამოცანა იყო, არამიანცის საყვარელი გემის „მაჟესტიკის“ მსგავსი ნაგებობა შეექმნა. მშენებლობა 1915 წელს დასრულდა.

გოლოვინის პროსპექტზე, ასევე, სასტუმრო „პალას-ოტელი“ — ახლანდელი თეატრალური უნივერსიტეტის შენობა ააგო.

ფოტოზე: არამიანცის სასახლე ახტალაში

ფოტოზე: არამიანცი, თავის სტუმრებთან ერთად, ახტალის სასახლის ჩოგბურთის კორტებზე

ფოტოზე: სასტუმრო „მაჟესტიკი“ რუსთაველის გამზირზე (ამჟამად Tbilisi Marriot)

ფოტოზე: სასტუმრო „არფასტო“ (ამჟამად, შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტი)

არამიანცის საავადმყოფო

კომერციული პროექტების გარდა, 1903 წელს, ქა­ლა­ქის მმარ­თ­ვე­ლი საბ­ჭოს ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლის ალექსანდ დოლ­გო­რუ­კის თხოვ­ნა გა­ით­ვა­ლის­წი­ნა:

დოლგორუკის მოგონებიდან:

„– რა სჭირდება ახლა ყველაზე მეტად ტფილისს? – მკითხა არამიანცმა.

- ქალაქს ბევრი რამე სჭირდება, მაგრამ უმთავრესი საავადმყოფოა. მიხაილოვსკის საავადმყოფოს ქალაქი ინახავს და ვალდებულია, მთელ მხარეს მოემსახუროს. ამადაც ბუნებრივია, რომ სნეულების მეათედსაც ვერ ართმევს თავს. ქალაქს კი ახალი საავადმყოფოსთვის ფული არ აქვს…“

არამიანცმა ქალაქის საავადმყოფოს მშენებლობას 100 000 მანეთი (!) შესწირა, სანაცვლოდ კი ისურვა, რომ საავადმყოფოსთვის მისი სახელი დაერქმიათ. უფროსი თაობის წარმომადგენლები დღემდე აქაურობას „არამიანცის საავადმყოფოს“ უწოდებენ.

ახლანდელი პირველი კლინიკური საავადმყოფოს მშენებლობა 1910 წელს დას­რულ­და. მას ერთდროულად 120 პაციენტის მიღების რესურსი ჰქონდა.

ფოტოზე: არამიანცის საავადმყოფო, ახლად აშენებული

არამიანცმა შემდეგი ინვესტიცია აღჭურვილობაში განახორციელა და შედეგად უდიდესი, ევროპული სტანდარტების შესაბამისი საავადმყოფოების კომპლექსი შექმნა, რომელსაც საწყის ეტაპზე ინფექციური, ქირურგიული და სამშობიარო განყოფილებები ჰქონდა.

აღსანიშნავია ფაქტი, რომ საავადმყოფოში სპეციალურად ევროპიდან რენდგენის აპარატიც ჩამოიტანეს, რაც მაშინ უდიდეს ინოვაციას წარმოადგენდა - მე­ფის რუ­სეთ­ში ასეთი აპარატი სა­ერ­თოდ არ ჰქონდათ. არამიანცის დაფინანსებით, კლი­ნი­კაში პაციენტებს სრუ­ლი­ად უფა­სოდ მკურ­ნა­ლობ­დ­ნენ, ექი­მე­ბის ხელ­ფასებსაც თავად იხ­დი­და.

ასევე, დასავლეთ-სომხეთიდან დევნილებისთვის თავშესაფრების მშენებლობაც დააფინანსა. დასახლებას, სადაც თავშესაფრები განლაგდა, „არამაშენის“ დასახლება უწოდეს.

კომუნისტების მიერ გაკოტრებული მილიონერის ბოლო წლები

1921 წელს საბ­ჭო­თა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ არა­მი­ან­ცს ქონება ჩამოართვა და სა­კუ­თარ სახ­ლ­ში მხო­ლოდ პა­ტა­რა სარ­და­ფი დაუტოვა, სა­დაც შვი­ლებ­თან ერ­თად ცხოვ­რობ­და. ვაჟები - სოღომანი და არამი ემიგრაციაში გაუშვა საფრანგეთში, თავად კი საყვარელი ქალაქი ვერ დათმო და სიცოცხლის ბოლომდე თბილისში დარჩა. ამ­ბო­ბენ, რომ ხში­რად ხე­დავ­დ­ნენ სას­ტუმ­რო „მა­ჟეს­ტიკ­თან“ ჩაფიქრებულს.

არამიანცი 1924 წელს უკიდურეს სი­ღა­რი­ბე­ში გარ­და­იც­ვა­ლა. და­საფ­ლა­ვე­ბა­ზე უამ­რა­ვი ადამიანი მი­ვი­და. თბილისელებმა ის თეთ­რი კა­ტა­ფალ­კით გა­ას­ვე­ნეს, რო­მელ­შიც შა­ვი ცხე­ნე­ბი იყო შებ­მუ­ლი და ავლაბარში, „ხო­ჯავანქის“ სომ­ხურ სა­საფ­ლა­ო­ზე დაკ­რ­ძა­ლეს.

1936 წელს კო­მუ­ნის­ტურ­მა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ, იმ უბნის რეკონსტრუქციის მიზნით, სომ­ხუ­რი სა­საფ­ლა­ო მოშალეს და ტერიტორია პარკად გადააკეთა. არა­მი­ან­ცის საფ­ლა­ვიც სა­მუ­და­მოდ და­ი­კარ­გა. თუმცა, არამიანცის ოცნება მაინც ახდა: წარმატებული ბიზნესმენის და მეცენატის სახელი სამუდამოდ დარჩა თბილისის ისტორიაში.

ასევე დაგაინტერესებთ:

ვინ იყო პირველი ქართველი, ვინც ამერიკაში, თავისი მრეწველობით, მილიონი იშოვა